Rheoleiddio Cymdeithasau Tai, Ymchwiliad PAC - Y camau nesaf
Yn gynharach eleni cyhoeddodd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ei adroddiad ar Reoleiddio Cymdeithasau Tai yng Nghymru. Yr adroddiad oedd pen llanw nifer o fisoedd o waith gan y Pwyllgor, yn cynnwys ymchwiliad helaeth a phellgyrhaeddol i gasglu tystiolaeth gan amrywiaeth o randdeiliaid.
Roedd yr ymchwiliad yn amserol gan ei fod yn digwydd ar yr un pryd â newidiadau cyfredol sy'n effeithio ar y sector tai yn cynnwys penderfyniad y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS) i ailddosbarthu Cymdeithasau Tai Cymru fel rhan o'r sector cyhoeddus, ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ddatblygu 20,000 o dai fforddiadwy ym mhumed tymor y Cynulliad, diwygio lles parhaus a'r newidiadau i'r Fframwaith Rheoleiddiol gan Lywodraeth Cymru.
Cafodd yr adroddiad dderbyniad da a'i ganmol am godi nifer o faterion pwysig. Roedd pwnc cymdeithasau tai yn arallgyfeirio eu busnesau yn gonsyrn allweddol a godwyd. Roedd aelodau'r Pwyllgor yn cydnabod manteision posibl arallgyfeirio, gan nodi y gellid ail-fuddsoddi enillion gweithgaredd masnachol yn darparu tai newydd a gwasanaethau. Fodd bynnag, soniwyd am risgiau difrifol os nad oedd y gweithgareddau hyn yn cael eu rheoli'n effeithlon. Galwodd yr adroddiad ar Lywodraeth Cymru i fod yn fwy eglur am sut mae'n goruchwylio arallgyfeirio, yn neilltuol mewn achosion lle caiff ei wneud gan is-gwmni landlord cymdeithasol sydd heb gofrestru.
Galwodd yr adroddiad hefyd am fwy o dryloywder yn y sector yn cynnwys rhoi'r pŵer a gwybodaeth i denantiaid graffu beth mae cymdeithasau tai yn ei wneud iddynt. Er bod y Pwyllgor wedi canfod digon o lywodraethiant a rheoleiddiad da o fewn y sector i gefnogi mwy o annibyniaeth i gymdeithasau tai, mae disgwyliad y bydd angen iddynt fod yn fwy agored a thryloyw wrth wneud penderfyniadau i ganiatáu am hyn.
Gwnaeth adroddiad y Pwyllgor, a gyhoeddwyd ym mis Awst 2017, gyfanswm o 15 o argymhellion i Lywodraeth Cymru. Cawsant dderbyniad da gyda 14 o'r argymhellion yn cael eu derbyn ac 1 yn cael ei dderbyn yn rhannol. Er fy mod yn credu fod ymateb Llywodraeth Cymru yn gyffredinol foddhaol, mae'n sicr y bydd cwmpas i'r Pwyllgor ddychwelyd at y materion hyn yn y dyfodol i fonitro cynnydd Llywodraeth Cymru ar ein hargymhellion ac i ni ystyried os ydym yn fodlon gyda'r cynnydd yma ai peidio. Yn nhermau ein camau nesaf byddwn yn monitro Bil Rheoleiddio Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig (Cymru) ac os dylai unrhyw un o ganfyddiadau ein hymchwiliad gael eu bwydo i gael eu hystyried gan y pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau.
Nick Ramsay AM, Cadeirydd, Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus
Darganfyddwch mwy yn ein sesiwn gweithdy ar ddydd Iau 16 Tachwedd yn ein Cynhadledd Flynyddol. Archebwch eich lle yma.
Roedd yr ymchwiliad yn amserol gan ei fod yn digwydd ar yr un pryd â newidiadau cyfredol sy'n effeithio ar y sector tai yn cynnwys penderfyniad y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS) i ailddosbarthu Cymdeithasau Tai Cymru fel rhan o'r sector cyhoeddus, ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ddatblygu 20,000 o dai fforddiadwy ym mhumed tymor y Cynulliad, diwygio lles parhaus a'r newidiadau i'r Fframwaith Rheoleiddiol gan Lywodraeth Cymru.
Cafodd yr adroddiad dderbyniad da a'i ganmol am godi nifer o faterion pwysig. Roedd pwnc cymdeithasau tai yn arallgyfeirio eu busnesau yn gonsyrn allweddol a godwyd. Roedd aelodau'r Pwyllgor yn cydnabod manteision posibl arallgyfeirio, gan nodi y gellid ail-fuddsoddi enillion gweithgaredd masnachol yn darparu tai newydd a gwasanaethau. Fodd bynnag, soniwyd am risgiau difrifol os nad oedd y gweithgareddau hyn yn cael eu rheoli'n effeithlon. Galwodd yr adroddiad ar Lywodraeth Cymru i fod yn fwy eglur am sut mae'n goruchwylio arallgyfeirio, yn neilltuol mewn achosion lle caiff ei wneud gan is-gwmni landlord cymdeithasol sydd heb gofrestru.
Galwodd yr adroddiad hefyd am fwy o dryloywder yn y sector yn cynnwys rhoi'r pŵer a gwybodaeth i denantiaid graffu beth mae cymdeithasau tai yn ei wneud iddynt. Er bod y Pwyllgor wedi canfod digon o lywodraethiant a rheoleiddiad da o fewn y sector i gefnogi mwy o annibyniaeth i gymdeithasau tai, mae disgwyliad y bydd angen iddynt fod yn fwy agored a thryloyw wrth wneud penderfyniadau i ganiatáu am hyn.
Gwnaeth adroddiad y Pwyllgor, a gyhoeddwyd ym mis Awst 2017, gyfanswm o 15 o argymhellion i Lywodraeth Cymru. Cawsant dderbyniad da gyda 14 o'r argymhellion yn cael eu derbyn ac 1 yn cael ei dderbyn yn rhannol. Er fy mod yn credu fod ymateb Llywodraeth Cymru yn gyffredinol foddhaol, mae'n sicr y bydd cwmpas i'r Pwyllgor ddychwelyd at y materion hyn yn y dyfodol i fonitro cynnydd Llywodraeth Cymru ar ein hargymhellion ac i ni ystyried os ydym yn fodlon gyda'r cynnydd yma ai peidio. Yn nhermau ein camau nesaf byddwn yn monitro Bil Rheoleiddio Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig (Cymru) ac os dylai unrhyw un o ganfyddiadau ein hymchwiliad gael eu bwydo i gael eu hystyried gan y pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau.
Nick Ramsay AM, Cadeirydd, Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus
Darganfyddwch mwy yn ein sesiwn gweithdy ar ddydd Iau 16 Tachwedd yn ein Cynhadledd Flynyddol. Archebwch eich lle yma.